مدّتی است دوربین ویدئویی سونیای که بیش از ده سال پیش خریده و پنج سال با آن کلّی فیلم از خانواده و سفرها و همین طور برخی مصاحبهها با بستگان درباره روستای زادگاهشان و غیره گرفته بودم، خراب شده است و ساعتها فیلم بلااستفاده روی دستم مانده است. این نوارهای مینیدیوی را باید یا با اتصال دوربین به تلویزیون تماشا کرد یا با همان دوربین کپچر کرد، یعنی به فایل دیجیتال تبدیل و به کامپیوتر منتقل کرد. برای هر دو کار طبیعی است باید دوربین مینیدی داشته باشید. در شکل حرفهایترش دستگاههای مینیدیویپلیر هم هست که قیمتشان چند برابر دوربین است. و نکته این است که حالا دوربین مینیدی در بازار نیست. تولید نمیشود. دوربینهای آماتوری و نیمهحرفهای که امروز در فروشگاههای لوازم صوتی و تصویری میفروشند همه فیلمهای گرفته شده را روی هاردی که داخل دوربین کار گذاشته شده است، ضبط میکنند. بنابراین شما هم اگر مقدار زیادی نوار مینیدیوی دارید و دوربینتان خراب شده است، یا باید از خیر تماشایشان بگذرید، یا دوربین مینیدیوی دست دوّم بخرید یا دوربین خراب خودتان را تعمیر کنید. همه اینها به هزینه و زمان و پیگیری نیاز دارد. تصویرهایی که با دوربینتان گرفتهاید هنوز روی نوارهای کوچک موجودند، امّا آنها نمیتوانید ببینید. ده سال دیگر مسلماً مینیدیوی دست دوّم دشوارتر از امروز پیدا میشود. حتماً دفاتر خدمات فیلمسازی هستند که میتوانند مینیدیویهای شما را به فایلهای کامپیوتری تبدیل کنند. امّا این کار هزینه بالایی دارد و معمولاً آدم محض تفنن این کار را نمیکند و در بیشتر موارد انبوهی از نوارهای مینیدیوی بلااستفاده در کشویی یا گنجهای انبار شده میمانند.
این اتفاقی است که برای دوربینهای هشت و سوپرهشت هم افتاد. از دور خارج شدن فرمتهای ضبط و نمایش تصویر که هر یکیدو دهه یک بار اتفاق میافتد گواهی است بر دروغین بودن همه تبلیغاتی که درباره جاودانه کردن زندگی خانوادگیتان با خرید یک دوربین ویدئویی انجام میشود. تمام تصویرهایی که با دوربینهای ویدئویی روی نوارهای مینیدیوی و فرمتهای قبل از آن گرفتهاید تقریباً به درد نمیخورند. فیلمهایی که برخیشان را یک بار هم ندیدهاید.تغییر فرمتهای ضبط تصویر متحرک (و همین طور صدا و عکس) گاهی معلول پیشرفت فنی است، یعنی راههای جدیدی برای ضبط پیدا میشوند که تصویر و صدایی با کیفیت بالاتر میتوانند تولید کنند، و گاهی ناشی از ملاحظاتی شبیه رقابت شرکتهای تولیدکننده و ملاحظات تجاری دیگر. آشکار است برخی تکنولوژیهای پیشرفته موجود عرضه نمیشوند تا بعد از مدّتی به عنوان یک نوآوری در رقابت با حریفهای تجاری به بازار فرستاده شوند. یا برخی شرکتها آگاهانه از قالبهای برای ضبط تصویر استفاده میکنند که با قالبهای شرکتهای دیگر هماهنگ نباشد و با آنها کار نکند. از اینجاست وجود دهها فرمت تصویر و صوت دیجیتالی و دهها نرمافزار برای تبدیل این آنها به یکدیگر که همیشه هم خوب کار نمیکنند، وقتگیرند و با افت کیفیت و مسائل دیگر روبهرو هستند.
اتفاقی که برای مینیدیویهای من وشما افتاده است نمونهای است از تفاوت عمیقی که در عرصه تکنولوژیهای نو بین تبلیغات تجاری و واقعیت وجود دارد. امّا این موضوع یک وجه ماهویتر نیز دارد. از قالبهای دوربینهای خانگی که بگذریم، در سینمای حرفهای نیز اتفاقات مشابهی افتاده است. نه تنها با تغییر مدام قالبها روبهروییم که تماشای فیلمهای قدیمیتر روی فرمتهای پیشین را دشوار و گاهی غیرممکن میکنند، بلکه با فاسد شدن نوار سلولوئید و سایر موادّی که اطلاعات تصویری روی آنها حمل میشوند نیز مواجهیم. میگویند در اوائل سده گذشته یک خواننده مشهور اپرا مایل بود در فیلم بازی کند تا “تصویرش جاودنه شود”. این ماجرا را هواداران جنبش نگاهداری و مرمت فیلمهای سینمایی ارزشمند نقل میکنند تا نشان دهند این “جاودانه شدن” خود به خود اتفاق نمیافتد، هزینه بالایی دارد و بنابراین به شکل گزینشی روی میدهد. آثار باارزشتر حفظ میشوند (تا کی؟) و آثار متوسط و ضعیف از میان میروند. برای نوارهای تصویری و صوتی آدمها معمولی هم اتفاق مشابهی میافتد. آنها ممکن است یکی-دو نوار را که حاوی خاطره مهمی از والدین مرحومشان یا عروسی فرزندشان باشند تبدیل و حفظ کنند، امّا انبوهی از فیلمهایی را که در طول سفر یا از زندگی روزمره خانواده گرفتهاند دور میریزند (یا میگذارند آیندگان دور بریزند). حالا با این اوصاف به صحنهای فکر کنید که صدها تن با دوربینهای ویدئوییشان از یک بنای تاریخی فیلم میگیرند. بیشتر این فیلمها مسلماً جزء همانهایی که هستند که در گوشه کشویی تلنبار میشوند، بعد به انباری منتقل میشوند و سرانجام دور ریخته میشوند.
بله؛ من هم یک کارتن فیلم سوپر ۸ دارم که یادگار پدربزرگم است و اتفاقاً خیلیهایشان ۵۰-۴۰ سال پیش از پروژههای سدسازی در ایران گرفته شده و سند تاریخی هم محسوبمیشود. اما سالهاست آپاراتی پیدا نکردهام برای تبدیلشان.
اما به نظرم هر چه جلوتر آمدهایم، سرعت این نو شدن و دگرگونی کمتر شده و میرایی فرمتهای قدیمیتر نیز همچنین. مثلاً فکر نمیکنم این فایلهای دیجیتال امروزیمان دیگر به این زودیها منسوخ شود و از مد بیفتد 😀
بسیاری از فیلم های مینی من هم از بین رفتند بسیاری از سی دی ها و دی وی دی ها خواه یا نا خواه ما در جریان انقلابی اطلاعاتی هستیم فکر می کنم باید به شعار یو تیوب اعتماد کنیم ؛ فیلم های شما همیشه خواهند ماند